150'likler Vak'ası - 1

25 Mayıs 2010 Salı

Milli Mücadele sonrasında yaklaşık 15 yıl gündemdeki sıcaklığını korumuş ve hala tartışma konusu olan bir vak’a “150’likler”… Vatana ihanetle suçlanıp, Türk Vatandaşlığı’ndan çıkartılarak, sürgüne gönderilenler... “Türk’lükten İstifa Ediyorum” başlıklı destansı şiirler yazıp, Atina’da basılan gazetelerin birinci sayfasında yayınlatarak, ihanetlerini perçinleyenler de var içlerinde, vatan hasreti ile yanıp tutuşan da.
Tarihin garip bir cilvesi, tıpkı bugün olduğu gibi o gün de “hain” in hamisi aynı… Avrupa.

“150’likler”, o dönem Emniyet Genel Müdürlüğü, İstiklâl Mahkemeleri, İçişleri, Dışişleri Bakanlığı, Bakanlar Kurulu, TBMM gizli celselerinde uzun süren tartışmalar sonucu oluşmuş ve nihayet Reis-i Cumhur Mustafa Kemal Atatürk’ün de onayladığı bir liste.

TBMM’nin gizli celse zabıtlarından anlaşıldığı üzere “vatana ihanet” edenlerin sayısı binlerle ifade ediliyordu. Başlangıçta 600 kişilik bir “hainler” listesi hazırlanır. Batı’nın baskısı ile bu rakam 300’e indirildi. Bu rakam da Lozan Barış Antlaşmasına konan bir madde ile 150 ile sınırlandırılır. Burada da büyük bir tezgah vardır ve genç Türkiye Cumhuriyeti, bu tezgah karşısında işin doğrusu pek direnmemiştir.

“150’likler”le ilgili bir elin parmak sayısına ulaşmayan kitap yazılmıştır ve bu kitapların bir kısmında, sadece “Lozan Hükmü” diye geçiştirilmiştir.

Aslında Lozan Barış Antlaşması’nda Kurtuluş Savaşı sonrasında Türkiye’de umumi bir af çıkartılması istenmektedir. İşte genç Türkiye Cumhuriyeti bu noktada umumi affa karşı direniyor. Pazarlıklar sonucu, “Umumi af” çıkartılmasına rağmen hainlerden oluşan 150 kişilik bir listenin hazırlanmasına izin verilmiştir. 150 kişiye razı olunmasının sebebi ise, pek çok vatan haininin o günlerde zaten hapishanelerde mahkum olmaları ya da çoktan idam edilmiş olmaları idi.

Liste aslında 149 kişiden oluşmaktadır. Bir rivayete göre, TBMM’deki gizli oturumlarda 150’inci kişi bulunamayınca Sultan Vahideddin ve Damat Ferit Paşa’nın yaverliğini yapan, Köylü Gazetesi yazarı, yakışıklı Çerkez Tarık Mümtaz, mebus Mazhar Müfit Bey’in, “Biz saraya gittiğimizde bize tepeden bakan afralı tafralı bir yaver vardı. Gazetelerde de Ankara aleyhinde yazılar yazardı” deyince 150’inci kişi olarak listeye girdi.

Bir başka rivayet de 150’inci kişi olarak Köylü Gazetesi Sahibi ve Müdürü İzmirli Refet Bey’i Atatürk listeye eklemiştir.

Belli başlı birkaç kitabın dışında, bu yazı kaleme alınıncaya kadar internet ortamında “150’likler”le ilgili yeterince ayrıntılı bir çalışma yapılmadığını gözlemledik. Biz de bu çalışmayı, sadece internet ortamındaki eksikliği gidermek amacıyla yaptık. Elbette bu çalışmanın da eksikleri hataları olacaktır.

Ama şimdilik kütüphaneyi internette arayan genç neslin bir süre sonra interneti daha sağlıklı kullanacağına olan inancım nedeni ile bu çalışmaya katkıda bulunanlar olabileceği düşüncesinden hareket ettim.

Cumhuriyet’in kurulduğu günlerden buyana tartışılan “150’likler” hakkında yargıç, ya da tanık rolü üstlenmeyeceğiz elbette. Amacımız, bir nebze de olsa “150’likler”le ilgili “Kim, kimdir?” sorusuna yanıt bulmak. Zira, internet ortamında 150’liklerle ilgili çalışmalar, isim listesinden öteye gidemedi.

Bizim bu çalışmamız da henüz bu eksikliği gideremedi. Çünkü, henüz bazı isimler hakkında ayrıntılı bilgi yok.

“150’likler” açıklandığında listedeki kimi isimler zaten çoktan yurtdışına kaçmış, kimi firar ettiği için aylar sonra yakalanıp sınırdışı edilmişti. Kurtuluş Savaşı öncesi ve sonrası olup bitenlerden habersiz olanlar da vardı aralarında; masum olduğunu savunanlar da.

Biz bu çalışmamızda “150’likler”in kim olduklarını, mesleklerini, niçin vatan hainliği ile suçlandıklarını ve sürgün hayatlarını hangi ülkelerde geçirdiklerini, aftan sonra yurda dönüp, dönmediklerini aktaracağız.

Bu konuda yazılmış birkaç kitap varken bu çalışmayı niçin yaptığımız sorusu gelebilir. Cevabımız; yakın tarihimizi genç neslin gitmediği kütüphanelerin tozlu raflarından, tüm dünyaya hitap eden online kütüphanelere yani elektronik ortama taşımak için.
(2. BÖLÜM- TÜRKLÜKTEN İSTİFA EDEN ŞEYHÜLİSLAM)